رونمایی مجازی کتاب؛ فرصتی در دل تهدیدها - وبلاگ سرمایه

به گزارش وبلاگ سرمایه، خبرنگاران - مطهره میرشکاری: در خبرها می خواندم که اسپوتنیک وزن تمام ویروس های کرونا در جهان را حدود پنج گرم گزارش نموده است. در این گزارش فرض را بر مبتلا بودن 10 میلیون انسان به ویروس کرونا گذاشته و با روشی ساده محاسبه نموده که کلا در روی کره زمین، پنج گرم ویروس کرونا وجود دارد و عجیب است که همین پنج گرم ویروس کل جهان را به هم ریخته است.

البته منظور از به هم ریختگی دنیا، بی اعتبار کردن آن دسته از قوانین و قوائد رایج ساخته دست بشر است که برای برقرای نظم نوین دنیای دست به تدوین و تبیین آن ها زده؛ یعنی پنج گرم ویروس ندیده و نشناخته دست به تعطیلی مناسبات و رویدادهایی زده است که در فرهنگ و عادات روزانه مردم نهادینه شده بود و شاید بشر به دلیل غیرقابل پیش بینی بودن شرایط حاضر، هیچ وقت آلترناتیوی برای درنظر نداشت.

برگزاری جلسات کتاب محور در فضای مجازی

بعد از گذشت چند ماه از شیوع ویروس کرونا در دنیا و همه گیر شدن آن، نوع بشر در برخورد با بعضی شرایط پیش آمده ناشی از شیوع این ویروس، یاد گرفته مهندسی عمل کند؛ یعنی یا راه جایگزینی یافته یا راه دیگری ساخته است. نمونه پیروز آن را هم در ارتباطات افراد -به عنوان اولین کنش اجتماعی- می توان مشاهده کرد که ارتباطات مجازی، جایگزین ارتباطات رودررو یا حضوری شده است. جلسات دولتی ویدئوکنفرانسی، خدمات بانکی غیرحضوری، فروش اینترنتی کالا، کنسرت های مجازی، سینمای آنلاین، حتی ختم مجازی و... جزو آلترناتیوهای مهم بشر برای گذران ایام کرونا است؛ آلترناتیوهایی که در شرایط عادی هم کارکرد فراوانی دارد و موجب صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد.

جلسات رونمایی کتاب هم از آن دست رویدادهای فرهنگی است که در شرایط عادی، معمولا در مکانی معین، با تشریفات خاص و با حضور پدیدآورنده، سرمایه گذاران و علاقه مندان به آن برگزار و معمولا با جشن امضای اثر و پرسش و پاسخ مخاطبان و مولف یا مترجم آن همراه می گردد اما مطابق با شرایط حاکم شده از طریق ویروس کرونا، از رونق افتاده و تعطیل شده است. تعطیلی این فعالیت ها -که همچنان ادامه دارد- بعضی از اهالی فن و فرهنگ را به ادامه فعالیت در فضای مجازی واداشت؛ چنان که در روزهای اخیر شاهد کوچ بعضی برنامه های فرهنگی، نظیر کتاب خوانی، برپایی مراسم هایی چون محافل شعر و ادب، یا عظیمداشت عظیمان علم و ادب، به شبکه های مختلف اجتماعی بودیم.

جدیدترین فعالیت فرهنگی مجازی هم، رونمایی تازه های نشر در این فضا است. شروع این جریان، برنامه رونمایی زنده یکی از کتاب های تازه نشر اطلس پیدایش در صفحه آپارات و اینستاگرام این نشر بود کهروز آدینه 29 فروردین انجام شد؛ اقدامی که شاید تا قبل از شیوع کرونا و قرنطینه، ناشران حتی به امکانش فکر ننموده بودند. باید دید رونمایی حضوری یک کتاب در قیاس با رونمایی مجازی و آنلاین آن چه معایب و چه مزایایی خواهد داشت؛ و ادامه این راستا تا کجا میسر است؟

کاهش هزینه و رفع مشکل کمبود فضا

اولین مساله مورد بحث در جلسه رونمایی یا نقد یک کتاب، مکان برگزاری و هزینه های احتمالی اولیه برای برگزاری جلسه است. در گزارشی با عنوان چند میگیری جلسه برگزار کنی؟ که حدود یک سال قبل در ایبنا انتشار یافت، اشاره شد که رونمایی از یک کتاب در بعضی سالن های مرسوم در تهران، هزینه های بالایی به همراه دارد.

البته بعضی ناشران مثل نشر چشمه، اسم، ققنوس، نیماژی و... که کتابفروشی اختصاصی دارند، رونمایی از آثار جدید نشر خود را در کتابفروشی های خود برگزار می نمایند و به این طریق هم هزینه های برگزاری جلسات نقد کاهش می یابد؛ هم مخاطب را با کتاب فروشی و دیگر آثار نشر آشنا می نماید. بعضی از نویسندگان و مترجمان -مثل بازیگران نویسنده و مترجم- هم ترجیح می دهند رونمایی و جشن امضای آثار خود را در کافه ها یا کافه کتاب ها برگزار نمایند که در این مورد هم هزینه جلسه رونمایی بسیار پایین تر از اجاره یک یا دو ساعته یک سالن برای رونمایی از یک کتاب است.

رونمایی کتاب در کتابفروشی ها یا کافه کتاب ها، هرچند هزینه های برگزاری این جلسات را بسیار کاهش می دهد، اما دو ایراد عظیم دارد؛ یکی اینکه این امکان برای همه ناشرها و نویسنده ها فراهم نیست و دیگر اینکه فضای این اماکن بعضا کم تر از نیازند و مخاطب جلسه را محدود به تعداد خاصی می نماید. اما رونمایی مجازی کتاب، به عنوان یک امکان تازه، مشکل هزینه برگزاری جلسات و کمبود جا را حل نموده است؛ یعنی علاوه براینکه هزینه اجاره سالن برای رونمایی را از بین می برد؛ امکان حضور مخاطبان را به طور نامحدود -از چند نفر تا چند صد هزار و حتی بیشتر- افزایش می دهد.

یک جغرافیای بی مرز و عدالت فرهنگی

حدود دو سال پیش که به عنوان خبرنگار، در مراسم ملاقات و گفت وگو با مصطفی مستور، به مناسبت چاپ کتاب پیاده روی در ماه او در کتابفروشی نشرچشمه کریمخان حضور داشتم، با یکی از مخاطبان جوان این نویسنده روبه رو شدم که برای حضور در جلسه دوساعته رونمایی کتاب او، از تبریز به تهران آمده بود؛ در صورتی که اگر این امکان برای او وجود داشت که در شهر خود در این جلسه شرکت کند، خستگی و هزینه سفر را به جان نمی خرید. بنابراین موضوع مهم و مغفول مانده دیگر در برگزاری جلسات و رونمایی و نقد و آنالیز کتاب ها؛ توجه به وسعت جغرافیایی دامنه مخاطبان است.

هرچند که در چند سال اخیر جلسات رونمایی از کتاب با حضور مولف یا مترجم در شهرهای دیگر غیر از تهران افزایش یافته؛ اما همچنان انحصار و رکورد در دست تهران و پایتخت نشینان است. انحصاری که با رونمایی مجازی کتاب می شکند و از این نظر بین مخاطبان و علاقه مندان کتاب در کل کشور، برابری یا به نوعی عدالت اجتماعی و فرهنگی برقرار می نماید.

رونمایی مجازی کتاب، در قیاس با نوع حضوری آن؛ نواقصی هم دارد که جای فکر دارد. امکان ملاقات با مولف یا مترجم و خرید کتاب با امضای او، جزو شرایط ویژه و از رجحان های رونمایی حضوری کتاب بر نوع آنلاین آن است اما این مساله با خوگرفتن مردم با دنیا مجازی و همچنین امکان ارسال نسخه های امضا شده به صورت متعاقب، این مشکل ها را تاحدودی رفع نموده است. البته این موضوع در جلسات نقد و آنالیز کتاب چندان مورد توجه نیست و خللی به برگزاری مجازی آن وارد نمی نماید.

شاید تا قبل از شیوع ویروس کرونا و قرنطینه، ناشران، مولفان و مترجمان حتی فکر برگزاری غیرحضوری (آنلاین، لایو و برخط) برنامه رونمایی از کتابشان؛ به ذهنشان خطور ننموده بود؛ اما حال که ناشری این کار را -که در بازار نشر یک نوآوری محسوب گردد- شروع نموده؛ جا دارد که سایر ناشران و فعالان عرصه نشر به ضرورت، گسترش و ادامه این امکان فکر نمایند و از این فرصت تازه ای که تهدید های شیوع ویروس کرونا به بازار کتاب داده؛ در شرایط عادی هم ادامه یابد.